Kırgızistan’da elektrik krizi

Kırgızistan’da elektriÄŸin yüzde 90’ı hidroelektrik santrallerinde üretiliyor. Ülkede yılda 14 milyar kilovat saat elektrik üretiliyor. Tüketim oranı üretimden fazla. ElektriÄŸin büyük kısmını üreten Toktogul Santrali'nde su seviyesinin düÅŸmesi sonucu elektrikte 1 milyon 600 bin kilovat saat açık var.

Elektrik dağıtımını yapan 'Elektrik Santralleri' ÅŸirketinin verilerine göre, Mayıs 2013’te santraldeki su miktarı 11 milyar metreküpken, Mayıs 2014’te 9 milyar metreküpe düÅŸtü.

Hükümetten elektrik tasarrufu önlemi

Hükümet, kış aylarında elektrik tasarruf edilmesi için elektrikli kalorifer ve diÄŸer ıstma sistemlerini yasakladı. Ayrıca fabrikalarda ve ÅŸantiyelerde elektrik tüketimine sınırlama getirildi. Halk tepkili. 

BiÅŸkek sakini Nurzada Tınayeva’nın evi elektrikle ısınıyor. Tınayeva baÅŸka eve taşınmak zorunda kalacağını söylüyor:

"Yaşlı bir kadının evinde, kirada oturuyorum. Ev elektrikli kalorifer ile ısınıyor. Alternatif ısıtma sistemi yok. Evin elektriği kesilinceye kadar başka bir eve taşınmam lazım."

Tınayeva ev sahibinin de zorlanacağını söylüyor: "Evinde soba var. Kömürle ısıtabilir. Ancak yaÅŸlı bir kadının kışın sobayı yakmakta zorlanacağını düÅŸünüyorum.”

Tınayeva elektrikli ısıtması olmayan kiralık dairelerde de sıcak su ve ısıtma fiyatlarının pahalı olmasından ÅŸikayetçi:

“Apartmanların ısıtma sisteminde fiyatlar arttı. Çadır kur ve orada yaÅŸa. BaÅŸka çare yok, nefesimizi kesiyorlar”

‘Hükümetin suçu’

Malyan Askarbekov elektrik sıkıntısından hükümeti sorumlu tutuyor:

“90’lı yıllardan sonra ÅŸimdiki siyasetçilerin ülkedeki bütün kömür madenlerini, tekniÄŸi özelleÅŸtirmeleri sonucunda ülkede kömür ve odun sorunu baÅŸlamıştı. O zaman biz elektrikli ısıtma sistemine geçmiÅŸtik. Bölgede odun sorunu hâlâ çözülebilmiÅŸ deÄŸil. Spekülatörler kömürü istediÄŸi fiyatta satıyor. Kömür yetersiz. Böyle bir durumda hükümetin elektrikli kaloriferi yasaklaması halka karşı alınan bir karardır.”

Askarbekov’a göre, önlem alınmış olsa elektrik sıkıntısı yaÅŸanmazdı:

“Sovyetler BirliÄŸi zamanında yüzlerce fabrika çalışıyordu. Åžimdi ise onlar yok. Böyle bir durumda baÅŸbakanın elektrik tüketiminin artması ile ilgili açıklamasını anlamıyorum. Yetkililer, suyu ve enerji kaynaklarını planlı kullansalardı böyle zor bir durumda kalmazdık.”

123 bin abonenin ısıtma sistemi kesilecek

Enerji ve Sanayi Bakanlığı'nın verilerine göre, elektrikli kalorifer tesisatı olan aboneler elektriÄŸin yüzde 48’ini tüketiyor. 1 milyon 200 bin aboneden 123 bini elektrikli ısıtma sistemi kullanıyor.

Enerji ve Sanayi Bakanı Osmonbek Artıkbayev, 18 AÄŸustos 2014’te düzenlediÄŸi basın toplantısında, "123 bin abonenin elektrikli ısınma sistemi Kasım ayında beÅŸ aylık süre ile kesilecek. YaÅŸanacak kesintiye anlayış göstermelerini ve Kasım ayına kadar alternatif ısınma sistemine geçmelerini abonelerden istiyoruz" dedi.

KomÅŸu ülkelerden ilk defa elektrik ithalatı

Elektrik krizi nedeniyle Kırgızistan ilk defa komÅŸu ülkelerden elektrik ithalatına baÅŸladı. Enerji ve Sanayi Bakanlığı'nın verilerine göre, 1 milyon 600 bin kilovat saat elektrik açığının giderilmesi için Tacikistan’dan 146 milyon kilovat saat elektrik satın alındı.

Ancak bunun elektrik açığını kapatmadığını belirten Bakan Artıkbayev "Daha önceden Kırgızistan, Kazakistan’a elektrik satıyordu. Åžimdi ise Kazakistan’dan satın alıyoruz. Bu arada 128 milyon kilovat saat elektrik satın aldık. Bunun dışında 500 milyon kilovat saat elektrik daha alacağız ve seneye geri vereceÄŸiz" ifadelerini kullandı.

Yeni santraller yapılıyor

Ülkede 17 büyük hidroelektrik santralinin faaliyette olmasına raÄŸmen elektrik saÄŸlama kapasitesi düÅŸüyor. Yeni projeler baÅŸlatıldı. Hükümet, Datka-Kemin, Kambar-Ata ve Yukarkı Narın’da yeni hidroelektrik santralleri yapımına baÅŸladı.

Al Jazeera’ye konuÅŸan Enerji ve Sanayi Bakanı Yardımcısı Batırkul Bayetov, ülkenin hidroenerji potansiyelinin ancak yüzde 10’unun kullanıldığını açıkladı. Bayetov “Hidroelektrik potansiyelimiz 142 milyar kilovat saat. Åžu anda biz yüzde 10 oranında kullanıyoruz. Elektrikle ilgili sıkıntı yaÅŸanmaması için yabancı yatırımcıların desteÄŸi ile yeni santralleri kuruyoruz” dedi.

‘Su yanlış kullanılıyor’

Enerji  uzmanı Rasul Umbetaliyev, hükümet tarafından alınan önlemlere raÄŸmen krizin daha iki, üç yıl yaÅŸanacağını söyledi. Umbetaliyev, Enerji Bakanlığı'nın elektrikli ısınma sistemini kesip, fiyatları artırmakla sorunu çözemeyeceÄŸini söylüyor:

“Bu sene kış aylarında ülkenin kuzey bölgesinde yüzde 35-40 oranında, güneyde ise yüzde 20-25 oranında elektrik açığı yaÅŸanacak. Son dört sene içinde suyun yanlış kullanılması ülkede elektrik krizinin yaÅŸanmasına getirdi.”

Hükümetin suyun azalması sonucunda ülkede elektrik krizinin yaÅŸandığı açıklamasını yanlış olduÄŸunu deÄŸerlendiren Umbetaliyev "DoÄŸal su azalmaz. Su yanlış kullanılıyor. Bu sene yaz mevsiminde Toktogul Santrali'nden 300 milyon metreküp suyu Kazakistan’ın güney bölgesindeki tarımın sulanması için boÅŸu boÅŸuna gönderdiler. Su hiçbir zaman boÅŸa gitmemeli" dedi.